Toen de Christenen lang geleden het lichtfeest hebben gekerstend om de geboortedag van Jezus groots te vieren, zijn ze er niet in geslaagd de heidense uitingen van het feest ter aarde te bestellen. Zelfs niet in de gemeenschap der gelovigen. In het bijna geheel gereformeerde Utrechts dorp van mijn Zuid-Afrikaanse vriendin zijn de tuinen gevuld met lichtgevende Rudolphen (een aanbieding uit de folder van het tuincentrum). De kerken zijn behangen met gekleurde lichtjes, en men verwelkomt de kerstman met hetzelfde enthousiasme als waarmee men het Kyrie Eleison zingt.
Dat is nieuw. Nog niet zo lang geleden had Jezus het alleenrecht op naastenliefde. Echter, door de teloorgang van waarden en normen en de toenemende individualisering was de morele aanwezigheidsplicht van kerst niet langer voldoende om de tafels vol te krijgen. De Christus van de Commercie bood uitkomst. De effecten van marktwerking zijn immers groter dan de aantrekkingskracht van teleurgestelde moeders: aanwezigheid is te koop. Bovendien werd al snel duidelijk dat de kerstman veel beter in staat was de lieve vrede te bewaren dan de Here Jezus. Het belonen van aanwezigheid met financiële prikkels (dat zijn dure cadeaus) bleek de noodzaak om een blik familiedrama open te trekken tijdens het diner danig te temperen.
Met de kerstman en de cadeaus zijn ook de randvoorwaarden uit de marge losgeweekt. Kerstlichtjes van Blokker á twee euro voldoen niet meer. De plaatselijke supermarkt verkoopt genetisch gemanipuleerde kerstbomen zonder uitvallende naalden en met regelbare dennengeur. Menukaarten voor de kerstdiners dienen, ten dienste van liberale keuzevrijheid, minstens vier weken van tevoren beschikbaar te zijn. Noodzakelijkerwijs, de kerstcadeaus kunnen niet ingekocht worden zonder de weloverwogen beslissing voor de meest profitabele situatie. Lootjes trekken kan pas na het maken van die keuze, en gezien de drukte in de warenhuizen komt een ruim inkoopschema ten goede aan de kwaliteit van de cadeaus. Wat weer ten goede komt aan de plek op de ranglijst voor het jaar daarna.
Voor de mensen die in januari te maken krijgen met ziektekostenverzekeringen, gekorte huursubsidies en andere koopkrachtdalers rest noodgedwongen een beroep op morele aanwezigheidsplicht. Al is de kans op teleurstellingen groot, de concurrentie van meer gefortuneerde mededingers is moordend. Daarom een troost, voor wie met kerst alleen is:
Wees niet zo bang voor Kerst. Het zijn twee dagen,
Dat is niet meer dan achtenveertig uur.
En uren, het ene vlug, het ander trager,
Uren vervliegen op den duur.
Raak niet verloren in herinneringen,
Wees toch een beetje wijzer deze keer.
Zing maar van ‘Stille Nacht’ als je kunt zingen,
Want stil zal het zijn, die nachten. Zeer.
Zing in jezelf: ‘De witte vlokken zweven’,
terwijl de regen langs de pannen ruist.
Het kind is niet in Bethlehem gebleven:
Het is naar Golgotha verhuisd.
Gedenk de dieren op de schalen en de borden,
Die zitten meer dan jij in de puree.
Eten is beter dan gegeten worden,
Ook in de glans van Lucas 2.
Zeg ‘nee’ als mensen je te eten vragen,
Want in een andermans gelukkige gezin
Daar is de kerstboom enkel te verdragen
met een uitslaande brand erin.
Wees niet zo bang voor Kerst. Het zijn twee dagen.
, mooi zo.
